Aldrei hafa svo margir átt svo fáum svo mikið að þakka

Nei, þrátt fyrir titilinn er þetta ekki færsla um hetjur RAF sem sigruðust á ofurefli Luftwaffe Görings í Orustunni um Bretland árið 1940.  Þess í stað tileinka ég þessum fleygu orðum sir Winston Churchill, hugrökkum og fórnfúsum brautryðjendum í réttindabaráttu hinsegin fólks.

...

Í dag, 27. júní, á alþjóðlegum baráttudegi hinsegin fólks, halda Samtökin 78 uppá 30 ára afmæli sitt og vil ég hvetja alla til að skoða veglegt afmælisrit þeirra, sem var gefið út nýlega (smellið hér til að opna það í nýjum glugga).   Í því má meðal annars fræðast um sögu Samtakanna 78 og reynslu fyrstu einstaklinganna sem tóku hið stóra skref út úr skápnum, löngu áður en samfélagið var tilbúið til að taka á móti þeim. 

Þær miklu framfarir sem við höfum séð á Íslandi á undanförnum 30 árum á mannréttindum hinsegin fólks hafa ekki gerst af sjálfu sér.  Að baki liggur þrotlaus vinna góðra manna og kvenna sem hafa látið málstaðinn sér varða og lagt sitt af mörkum.  Þó svo einstakir brautryðjendur og Samtökin 78 eigi mikinn heiður skilinn, má þó ekki heldur gleyma þætti vina okkar og aðstandenda...já og einstakra stjórnmálamanna og meira að segja presta!

...

 

Þrjátíu ár eru í senn langur og stuttur tími, eftir því hvernig á það er litið.  Ég er viss um að Hörður Torfason man það eins og það hafi gerst í gær, þegar hann missti vinnuna sína og húsnæðið, vinir snéru baki við honum, hann var laminn í spað og honum hótað lífláti.  Hans eina von var að flýja land, úthrópaður "kynvillingur".  En hann neitaði að gefast upp og bugast.  Hann kom til baka til landsins sem hafði afneitað honum og horfðist í augu við hatrið og fáfræðina.  Hann barðist fyrir tilverurétti sínum og stóð  beinn í baki í gegnum erfiða tíma og gaf um leið öðrum kjark og hvatningu til að gera slíkt hið sama.

Þó svo að á þessum degi beri að fagna og minnast unnina afreka, er einnig við hæfi að staldra við og minnast þeirra þúsunda Íslendinga sem fóru á mis við breytta tíma.  Þeirra sem máttu lifa við þá kvöl alla ævi að þurfa að bæla niður sínar náttúrulegu tilfinningar.  Þeirra sem gátu aldrei horfst í augu við sjálfan sig og tekið sjálfan sig í sátt.  Þeirra sem gátu aldrei tjáð sínum nánustu hverjir þeir voru í raun og veru.  Þeirra sem lifðu með brotna sjálfsmynd, niðurbrotnar og einmanna sálir.  Þeirra sem lifðu alla sína ævi í lygi og sjálfsblekkingu.  Þeirra sem trúðu því að þeir hlytu að vera sjúkir,  gallaðir og einskis verðir.  Þeirra sem trúðu því að meira að segja sjálfur Guð fyrirliti þá.  Þeirra sem í örvæntingu sinni leituðu á náðir bakkusar eða annara vímuefna...og þeirra fjöldamörgu sem enduðu líf sitt ótímabærlega.

...

 

Er baráttan unnin?

Á þessum tímamótum gefst tækifæri til að meta stöðuna og í ljósi þess að nú hafa íslenskir hommar og lesbíur að mestu leiti hlotið lagaleg réttindi á við aðra íslendinga er eðlilegt að spyrja hvort takmarkinu sé kannski náð og hvort það sé lengur þörf fyrir félag eins og Samtökin 78 og árlega Gay Pride hátíð?

Svarið er þó fljótfengið og það er því miður nei, takmarkinu hefur ekki verið náð ennþá.  Þó lagalegir sigrar séu mikilvægir og séu forsenda þess að öðlast jafnrétti í þjóðfélaginu, þá duga þeir ekki einir og sér.

Þótt svo glæstar orustur hafi unnist, þá er stríðinu ekki lokið á meðan:

• Enn er til fólk sem þorir ekki að koma út úr skápnum.

• Fordómar, fáfræði og hatur (homophobia) þrífst ennþá víða í þjóðfélagi okkar.

• Fólk verður fyrir áreiti, barsmíðum eða einelti vegna kynhneigðar sinnar. (já það gerist ennþá)

• Það þykir enn í lagi að segja niðrandi "homma/lessu-brandara" og kynda undir ýktum staðalímyndum í fjölmiðlum, vinnustöðum og skólum.

• Til eru menn sem fá í skjóli trúar sinnar (sumir ríkisstarfsmenn) að niðurlægja og rakka niður líf hinsegin fólks og boða að það fari til helvítis snúi það ekki af "kynvillunni".  (Það eru því miður til trúaðir samkynhneigðir einstaklingar sem taka þetta til sín!  "Miklir kærleiksmenn" eins og Gunnar í Krossinum, Snorri í Betel, Jón Valur Jensson og Geir Waage eiga því miður ófá líf á samviskunni.)

• Til eru menn eins og minn eigin bróðir, sem hefur ekki talað við mig og látið sem ég sé ekki til síðan ég kom út úr skápnum.

...

Hvert er næsta skrefið?

Eitt það mikilvægasta vopn sem við eigum í baráttunni er sýnileikinn og öflugar fyrirmyndir.  Hinsegin fólk má finna í öllum starfstéttum og á öllum stigum þjóðfélagsins.  Með fullri virðingu fyrir Páli Óskari (sem á mikinn heiður skilinn og þakkir fyrir allt það sem hann hefur gert fyrir samfélagið) þá geta ekki allir hommar verið poppdívur!   Páll Óskar er að mörgu leiti góð fyrirmynd, en hann "representar" þó alls ekki alla homma.  Þegar ég var í framhaldsskóla (fyrir 10-15 árum síðan) var Páll Óskar nánast eini sýnilegi homminn á landinu og ég hélt hálfpartinn í einfeldni minni að allir hommar hlytu að vera eins og hann!  Fyrir einhvern eins og mig, sem hafði engan áhuga á Júróvisjón, tískuhönnun eða hárgreiðslu var það svolítið erfitt að sjá samsvörun...og mig langaði heldur ekki að gerast leikskólakennari, innanhús-arkitekt, hjúkka eða flugfreyja! (no offense, darlings! )

Ég tel að ein áhrifaríkasta aðferðin til að losna undan oki staðalímyndanna og til þess að styrkja sjálfsmynd ungra hinsegin einstaklinga sé sú að auka sýnileika "okkar hinna"...sem fæsta grunar að séu hinsegin.  Við þurfum að sýna að við erum líka löggur og lögfræðingar, ruslakallar og rafvirkjar, háskólaprófessorar og handboltamenn, stjórnmálamenn og sjómenn, blaðamenn og bændur, tannlæknar og tölvunarfræðingar, fjármálaséní og flugmenn...já ég þekki íslenskan eðalhomma sem flýgur Boeing 747 Júmbóþotu!   Ennþá eru margir ragir við að koma út úr skápnum á sínum vinnustað, vegna ótta við viðbrögð vinnufélaganna og áhrif á stöðu sína innan fyrirtækisins.  Þessu verður að breyta!

...

Við erum ekki ein í heiminum!

Eftir því sem fleiri sigrar vinnast á Íslandi ber okkur skilda til að leggjast í Víking og hjálpa bræðrum okkar og systrum úti í hinum stóra grimma heimi!  Í fyrra tók til handa frábær samstarfshópur innan Samtakanna 78 og Amnesty International sem kallar sig Verndarvættirnar, en meðal verkefna þeirra er að stuðla að bættum mannréttindum hinsegin fólks út um allan heim.  Við þurfum ekki að fara langt til þess að finna stað sem þarf á hjálp að halda...Færeyjar eiga enn langt í land, auk þess sem ástandið er víða skelfilegt í austan- og sunnanverðri Evrópu.  Sömuleiðis er sorglegt að hugsa til fólks í löndum þar sem Íslam ræður ríkjum og hvar samkynhneigð getur verið dauðadómur.

En hvað er hægt að gera?  Í fyrsta lagi að vaka yfir fréttum af mannréttindabrotum og koma þeim á framfæri við almenning sem víðast. Sömuleiðis er mikilvægt að krefjast alþjóðlegs pólitísks þrýstings frá stjórnvöldum, senda áskoranir og styðja erlend samtök hinsegin fólks með ráðum og dáðum, hvatningu og fjárframlögum.  Einnig hafa nokkrir hugrakkir íslendingar ásamt erlendum félögum sínum mætt á Gay Pride samkomur til að sýna samstöðu í löndum þar sem þær hafa verið bannaðar af yfirvöldum og/eða þeim hefur verið mætt með ofbeldi.  Þetta eru lönd eins og Pólland, Rússland, Eystrasalts-ríkin og löndin á Balkan-skaganum.

...

 

Stonewall

Fyrir þá sem ekki vita, þá er ástæða þess að 27. júní er alþjóðlegur baráttudagur hinsegin fólks sú, að á þessum degi fyrir 39 árum (1969) má segja að mannréttindabarátta hinsegin fólks hafi formlega hafist, þegar óeyrðir brutust út í New York í kjölfar ofsókna lögreglunnar.  Á þessum árum var samkynhneigð enn bönnuð með lögum í Bandaríkjunum og það var daglegt brauð að lögreglan réðist til inngöngu á skemmtistaði sem sóttir voru af hinsegin fólki og það handtekið, oftar en ekki misþyrmt af lögreglunni, sektað fyrir "ósiðlegt athæfi" og nöfn þeirra voru jafnvel birt í blöðunum.  Að lokum kom að því að uppúr sauð þegar lögreglan réðist til inngöngu á Stonewall Inn barinn í Greenwich Village og viðskiptavinir börðust á móti í fyrsta sinn.  Um 400 manns mættu til að slást í leikinn og óeyrðirnar vörðu í 5 daga!  Í kjölfarið voru stofnuð fyrstu samtök hinsegin fólks í Bandaríkjunum (Gay Liberation Front) í New York og fljótlega spruttu upp hópar í öllum helstu borgum Bandaríkjanna.  Einu ári eftir Stonewall var fyrsta Gay Pride gangan haldin en þá marseruðu um 10 þúsund manns frá Stonewall upp í Central Park...and the rest, as they say, is history!

Ég þvældist aðeins um í New York fyrir tveimur árum síðan og varð auðvitað að kíkja niður á Christopher Street og taka mynd af Stonewall og minnisvarðanum beint á móti, í Christopher Park.  Minnisvarðinn, hannaður af George Segal, var tilbúinn árið 1982 en hómófóbískir borgarbúar komu í veg fyrir að hann væri settur upp fyrr en árið 1992.  Árið 2000 var Stonwall Inn svo friðaður sem "National Historic Landmark" og er nú vinsæll áningastaður túrista í pílagrímaferð.  Einnig varð ég að koma við í hinni sögufrægu Oscar Wilde bókabúð þarna rétt hjá.

 

 

Ég á líka afmæli

Það vill svo til að í dag eru liðin nákvæmlega 5 ár frá því ég tók loksins mín fyrstu skref út úr skápnum.  Ég hálf skammast mín fyrir að viðurkenna það í dag að ég hafi verið algert "closet case" til 25 ára aldurs!  Stundum sé ég eftir að hafa ekki haft kjark fyrr...sérstaklega þykir mér leiðinlegt að hafa ekki getað sagt móður minni frá þessu áður en hún dó.  Einnig sé ég eftir öllum þessum árum sem fóru til spillis í áhyggjur og þunglyndi...en þetta hafðist fyrir rest.  

Í dag sér maður krakka koma út úr skápnum allt niður í 13-14 ára...og þó maður öfundi þá að vissu leiti þá vakna líka áhyggjur um að sumir þeirra hafi ekki endilega öðlast þann þroska sem til þarf til að standast það andlega álag sem getur fylgt því að koma út úr skápnum...en auðvitað er þetta þó að mörgu leiti líka frábær þróun og stórkostlegt að þessir krakkar þurfi ekki að sligast með þetta á bakinu til lengdar, sem vafalaust gerir þá að heilbrigðari einstaklingum.  Það er frábært að vita til þess öfluga starfs sem Ungliðahreyfing Samtakanna 78 starfrækir í dag auk samtaka Foreldra og Aðstandenda (FAS - íslensk versjóna af PFLAG) sem er þessum krökkum gríðarlega mikilvægt.

...

Af hverju Gay Pride?

Besti vinur minn (sem er straight - but not narrow) sagði mér um daginn að þó hann styddi öll réttindi samkynhneigðra heils hugar þá skildi hann ekkert í Gay Pride göngunum.  Hann sagði að þessar stereótýpísku drag-dívur og fáklætt fólk dillandi rassinum útí loftið færu óskaplega í taugarnar á sér og þau hlytu að skaða málstað samkynhneigðra frekar en hitt!  Þess ber að geta að hann hefur aldrei farið í Gay Pride göngu og bara séð myndir úr sjónvarpinu.

Ég verð að viðurkenna að áður en ég mætti í mína fyrstu gleðigöngu, þá var ég sama sinnis og þessi vinur minn!  En fyrir forvitnis-sakir ákvað ég á endanum að sjá þessi "fyrirbæri" með eigin augum, svo ég læddist meðfram veggjum og lét mig hverfa inní þvöguna.  Upplifunin kom mér algerlega í opna skjöldu! Að finna stemmninguna í andrúmsloftinu, sjá gleðina skína úr hverju andliti, stoltið og sjálfstraustið, mannfjöldan sem var samankominn til að styðja okkur...þetta breytti lífi mínu!  Í fyrsta skipti á ævinni upplifði ég að ég var ekki einn...og að "it´s really ok to be gay!"   Ég var alls ekki viðbúinn þessu tilfinningaflóði og satt að segja fór ég að há-grenja þegar ég sá mörg þúsund blöðrur í regnbogalitunum þekja himininn.  Ég veit að ég er ekki einn um að upplifa sitt "first time" svona og ég er handviss um að þetta hefur bjargað mörgu sálartetrinu!

Núna um helgina fer fram Twin Cities Pride í Minneapolis og ætla ég ekki að missa af því (hér eru myndir sem ég tók í fyrra en þá mættu yfir 300 þúsund manns!  Ein af stærstu Pride hátíðum í Bandaríkjunum og sú stærsta í miðvestrinu utan Chicago)

Það sem meira er... fyrrnefndur besti vinur minn ætlar að koma með í þetta skiptið!   Vonandi kemur þetta honum skemmtilega á óvart.  Lofa myndum og/eða vídeói á mánudag.

Athugasemdir

[Steini (IP-tala skráð) 27.6.2008 kl. 15:11]

Gott blögg hjá þér.. góð lesning.     Mikill sannleikur í þessu. 

[Kristín Björg Þorsteinsdóttir, 27.6.2008 kl. 15:32]

Til hamingju með daginn - þetta er frábær dagur!!! Og takk fyrir afskaplega skemmtileg skrif.

Ég man það eins og það hefði gerst í gær þegar meðlimir í Samtökunum stóðu fyrir utan Útvarpshúsið að Skúlagötu 4 og mótmæltu því að ekki mætti lesa orðið hommi í auglýsingum í útvarpi. Ég man að maður glotti nú svona aðeins og fannst þetta heldur fyndið og fáránlegt og að "þetta" fólk hefði nú eitthvað betra við tímann að gera.

Sem betur fer hefur margt áunnist í baráttunni og betur má ef duga skal. Það er enn skelfilegt að heyra fordómatal margra.

[María (IP-tala skráð) 29.6.2008 kl. 00:52]

Takk fyrir góða færslu :)

Ég hef einu sinni tekið þátt í atriði í Gay Pride og maður var einmitt orðinn ansi klökkur þegar við vorum að koma niður á Austurvöll - ótrúlegt að sá allt fólkið brosandi og með regnbogafána :)

[Ragnhildur (IP-tala skráð) 29.6.2008 kl. 22:27]

Já há....fræðandi pistill.

Er merkilega sammála þér með að þetta "venjulega" fólk eins og t.d. þú (þá á ég við þessa sem hafa ekki áhuga á förðun,eurovision,glansgöllum....) verður að vera sýnilegra í hommabaráttunni til að almenningurinn átti sig á því að almúginn sé líka gay. Æi samt finnst mér stundum svo spes að ég hljómi eins og einhver svaka góður hommavinur, en það er nú bara eftir að ég gerði mér grein fyrir því að fólk eins og þú getir verið "svona"....eins og mér finnst þetta nú óspennandi lífsmáti. En svo er annað mál að það er nú ekki eins og þið gerið ekki annað en að "gera það" þið hljótið að fara stundum með bók upp í rúmið á kvöldin eins og við hin. Varla snýst þetta bara um kynlífið !

 En mikið afskaplega finnst mér þessi gay pride ganga eitthvað missa marks síns. Get ekki ímyndað mér að glamúrhommar í glansgöllum geti aukið tilverurétt ykkar. ég hreinlega fæ kjánahroll verð ég að segja. Mér finnst meðal annars það fólk koma óorði á hommastéttina.   

Fleira var það nú ekki - þetta verð nú lengra hjá mér heldur en ég ætlaði mér.

[Heimir Tómasson, 29.6.2008 kl. 22:43]

Sæll Róbert.

Til hamingju - bæði þú og samtökin. Ég er virkilega sammála þér að það er gott hvað hefur áunnist síðustu ár, ég man það að þegar ég var yngri og mér var svo algerlega sama hvoru megin þeir væru (ef það má orða það sem svo) þá var ég talinn nokkuð skrýtinn. Sem betur fer var ég alinn upp með það í huga að standa aðeins út var talið eðlilegt (þú manst nú kannski eftir vinahópnum mínum - ekki alveg sá "eðlilegasti" eða hvað? )

Hinsvegar finnst mér það merkilegasta við þetta allt hvað viðhorf hins almenna borgara hefur breyst. Það er orðið mikið meira um það að fólki er alveg hjartanlega sama, eins og það á að vera en ekki alfarið á móti eins og var. Fræðslan er greinilega að skila sér.

Gott hjá ykkur og baráttukveðjur.

[Bumba, 30.6.2008 kl. 10:51]

Hjartanlega til hamingju með daginn kappinn. Með beztu kveðju.

[Róbert Björnsson, 30.6.2008 kl. 12:03]

Takk fyrir athugasemdirnar, öll!  

Ragnhildur mín!  Þú ert nú meiri fordóma-sveitajussan!   "óspennandi lífsmáti"? tsk, tsk...   æ, jú veistu glamúrhommarnir í glansgöllunum eru ágætir inná milli, þessi krútt, hehe, og ég vona að þú hafir ekki misskilið mig á þann veg að ég telji okkur "venjulegu" hommana eitthvað merkilegri eða æðri en "þessa hommalegu"... þetta eru bara mismunandi litir á regnboganum! (háfleygur þessi!)   Fólk er bara eins og það er... og þarf ekki að biðjast afsökunar á því!  Ekki einu sinni kúa-bændur úr Flóanum!